Lễ Tảo mộ của đồng bào Chăm Bà Ni trong Tết Ramadan ở Trung Bộ

Đồng bào Chăm Bà Ni (hay còn gọi Bì Nì) là nhóm địa phương của tộc người thiểu số Chăm ở Vệt Nam, họ chủ yếu sinh sống ở hai tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận.

Các đặc điểm văn hóa người Chăm Bà Ni vừa mang những yếu tố văn hóa truyền thống dân tộc lại vừa tiếp thu những yếu tố tâm linh của Hồi giáo (1), và Tết Ramadan (Ramưwan) chính là hoạt động văn hóa tín ngưỡng thể hiện sự giao thoa, kết hợp hai yếu tố văn hóa của dân tộc và văn hóa ngoại sinh.

Tùy theo cách tính của các tu sĩ, chức sắc tôn giáo - được gọi là thầy Char (2) và dựa trên Chăm lịch mà hàng năm lễ Ramadan được ấn định những ngày cụ thể. Năm nay, Lễ Ramadan của người Chăm Bà Ni diễn ra từ ngày 25 đến ngày 28 tháng 6 tính theo lịch dương.

 Ramadan - Tết cổ truyền quan trọng nhất và mang đậm sắc thái riêng của đồng bào Chăm Bà Ni. Và lễ Tảo mộ là phần lễ quan trọng nhất để mở đầu cho Tết Ramadan. Ngay từ sáng sớm, tất cả các họ tộc người Chăm theo đạo Bà Ni đều tập trung về nghĩa trang của làng mình để cùng nhau tiến hành nghi lễ tảo mộ, cúng bái và mời tổ tiên về ăn Tết với con cháu.

 Mộ người Chăm Bà Ni hết sức đặc biệt, người mất được chôn cất và không đắp mồ cao như của người Việt, và được đánh dấu bằng 2 tảng đá to tròn, láng để ở vị trí phần đầu và phần chân của người đã mất.

 Người trong họ sau khi mất được chôn cất tạo thành hàng dài và vì thế đã tạo nên những hàng đá sỏi thẳng tắp, gọn gàng.

 Tại nghĩa trang, sau khi vun vén cho ngôi mộ, chủ lễ tế mộ sẽ thực hiện các nghi thức cúng truyền thống như: tưới nước lên mộ với ý nghĩa tẩy uế và làm cho người chết được sạch sẽ, thanh khiết hơn, sau đó bày biện đồ cúng, đọc kinh...

 Lễ vật cúng khi đi tảo mộ chủ yếu là trầu cau, bánh ngọt và trái cây.

 Phụ nữ Chăm Bà Ni trong trang phục truyền thống chuẩn bị lễ vật cúng.

 Lễ vật cúng khi đi tảo mộ của đồng bào Chăm Bà Ni chủ yếu là trầu cau, trái cây, chè thuốc, bánh ngọt.

 Đồng bào Chăm chủ yếu dùng Trầm hương trong các nghi lễ của mình để mời gọi thần thánh và tổ tiên.

 Nghi thức chắp tay phía trên nén trầm hương đồng thời đọc kinh Qur’an mời tổ tiên về ăn Tết Ramadan.

 Nghi thức vùi trầu cau ở phía đầu mộ để mời người đã khuất.

 Lễ tảo mộ được tiến hành theo từng dòng tộc của đồng bào Chăm Bà Ni, chủ tế và những người đàn ông thuộc kinh Qur’an sẽ tiến hành cầu nguyện ớ phía đầu đầu mộ, phụ nữ khấn vái mời tổ tiên về ăn Tết ở phần chân mộ.

 Thiếu nữ Chăm Bà Ni với trang phục truyền thống trong ngày tảo mộ.

---------------------------------------------------------

Chú thích:

(1) Theo sử liệu, các thương gia Ba tư và Ảrập truyền đạo Hồi cho người Chăm vào thế kỷ thứ chín. Khi đạo Bà Ni phát triển, nó đưa vào các yếu tố văn hóa truyền thống của người Chăm, và trở thành giáo phái riêng từ thế kỷ 17.

(2) Các tín đồ đạo Bà Ni bầu chọn Char, những người được ưu tuyển của mỗi dòng tộc Chăm, các tu sĩ này cử hành các nghi lễ theo cách riêng của họ và quyết định các vấn đề về luật tôn giáo. Sau lễ hội Ramadan, các thầy Char bắt đầu tháng chay Ramadan của Hồi giáo. Họ bước vào Thanggik để đọc kinh Qur'an và cầu thánh Allah ban phúc lành cho người thân, họ được người thân mang cơm và bánh trái đến vào ban đêm.

LAN ANH