Mỗi tháng Dương lịch đều có từ
30 đến 31 ngày, nhưng tháng Hai chỉ có 28 hoặc 29 ngày nếu là năm nhuận,
là do giữ nguyên cách tính lịch của người La Mã trước kia.
Lịch La Mã ban đầu ban hành bởi
Romulus, vị hoàng đế đầu tiên của thành Rome. Lịch do ông ta ban hành
dựa vào chu kỳ của mặt trăng, tức là tương tự như âm lịch của người
phương Đông, tuy nhiên chỉ có 10 tháng. 10 tháng của lịch này bắt đầu từ
tháng ba và kết thúc vào cuối tháng mười hai (lưu ý rằng cách đánh số
tháng 1, 2, 3,... là do cách dịch của người Việt Nam, còn trong nguyên
bản của lịch La Mã cũng như cách dịch ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới
thì mỗi tháng có tên riêng).
Như vậy một năm chỉ có 10 tháng, tức
là có một khoảng thời gian kéo dài hai chu kỳ Trăng không được đưa vào
lịch, vì Romulus cho rằng đây là thời gian mùa đông không có ý nghĩa gì
với việc làm nông nghiệp nên không cần có quy ước.
Khoảng thế kỷ thứ 8 trước công nguyên,
hoàng đế Numa Pompilius là người quyết định đưa thêm hai tháng nữa vào
lịch cho đủ 12 chu kỳ Trăng. Mỗi tháng có 28 ngày, làm cho lịch kéo dài
đủ 12 chu kỳ Trăng, tổng cộng là 354 ngày. Tuy vậy, Pompilius cho rằng
số 28 là con số không may mắn nên sau đó quyết định cho tháng một thêm
một ngày thành 29 ngày, còn tháng hai không hiểu vì lý do gì vẫn giữ
nguyên chỉ có 28 ngày.
Lịch đặt theo chu kỳ của mặt trăng dần
bộc lộ điểm yếu, nó không phản ánh đúng chu kỳ biến đổi thời tiết các
mùa, vì chu kỳ này gắn liền với chuyển động của trái đất quanh mặt trời.
Vì thế, người La Mã lại quyết định cứ hai năm thì đưa vào thêm một
tháng nhuận kéo dài 27 ngày sau ngày 23 tháng hai (những năm đó tháng
hai chỉ có 23 ngày).
Việc thay đổi như trên làm việc tính
lịch trở nên rắc rối. Đến khoảng năm 45 trước Công nguyên, Julius Caesar
quyết định thay đổi hệ thống tính lịch này. Ông giữ nguyên 12 tháng
nhưng thêm ngày vào các tháng để 12 tháng đó trùng với chu kỳ của mặt
trời (chu kỳ vị trí của mặt trời trên bầu trời, chứ không phải chu kỳ
trái đất chuyển động quanh mặt trời vì thời đó người ta không biết trái
đất có quỹ đạo quanh mặt trời).
Caesar cũng đặt quy định cứ 4 năm một
lần thì tháng hai lại được cộng thêm một ngày cho phù hợp với chu kỳ của
mặt trời được tính ra khi đó là 365,25 ngày, điều này về cơ bản khá gần
với chu kỳ thật của trái đất quanh mặt trời, hiện nay chúng ta biết là
365,2425 ngày.
Có nguồn tài liệu ghi rằng ban đầu
theo cách tính lịch của Caesar, tháng hai có 29 ngày và mỗi 4 năm nó
được thêm một ngày thành 30 ngày, tức là không có chênh lệch lớn với các
tháng khác. Tuy vậy sau này khi các tháng đặt tên lại, ngày thứ hai
chín của tháng hai được chuyển sang tháng tám do tháng này đặt theo tên
của Augustus (Hoàng đế sáng lập đế chế La Mã), để cho tháng đó có độ dài
tương đương với tháng bảy (July) - tên của Julius Caesar.
Dương lịch mà con người sử dụng ngày
nay chính là lịch La Mã được hoàn thiện thêm. Cách chia các tháng vẫn
giữ nguyên để tôn trọng lịch sử và đó là lí do tháng hai có ít ngày hơn
các tháng khác. Về cơ bản đây chỉ là một qui ước, không gây ảnh hưởng gì
tới việc sử dụng thời gian của loài người.
Vì sao người Việt kỵ vỡ gương ngày Tết?
- Những ngày Tết là mở đầu một năm mới. Để tránh bị “giông” bị xui xẻo trong cả năm, dân ta cũng thận trọng hơn ngày thường trong sinh hoạt.
Tục ngữ có câu “Nhà sạch thì
mát, bát sạch ngon cơm”. Trong ngày thường, người Việt Nam ta rất coi
trọng vệ sinh nhà cửa cho sạch sẽ. Tuy nhiên vào ngày Tết người ta lại
kiêng quét nhà. Chiều 30 Tết mọi việc dọn dẹp nhà cửa phải xong để chuẩn
bị cho ngày đầu năm mới được sạch sẽ. Tuy nhiên, trong cả ngày mồng 1
Tết, dù sàn nhà có bừa bộn với vỏ kẹo, vỏ hướng dương… thì người ta cũng
để đó mà không quét vì quan niệm rằng những rác đó là lộc năm mới, nếu
quét đi thì mất lộc.
Thời nay bật lửa phổ biến nhưng thời
xưa, vì dụng cụ đánh lửa hiếm cho nên dân gian thường giữ lửa từ bữa này
sang bữa khác trong các đống tro than hoặc trấu. Công đoạn này được gọi
là “giấm lửa”. Nhưng nhiều khi đống giấm bị tắt nên chuyện xin lửa nhau
là rất phổ biến. Mới cách đây độ hai chục năm, ở quê tôi, hình ảnh một
người cầm nắm rơm sang hàng xóm xin lửa khi đến giờ nấu cơm vẫn còn
thường thấy.
Tuy nhiên, đừng ai đi xin lửa hàng xóm
vào sớm mồng 1. Bởi người ta quan niệm, lửa là đỏ, là may mắn. Nếu ngày
đầu năm mới mà cho người khác cái đỏ, cái may mắn thì nhà mình sẽ gặp
nhiều điều không may mắn, làm ăn thua lỗ… Cùng với lửa, người ta kiêng
cả xin nước và cho nước vì nước cũng là một nguồn tài lộc. Dân gian
thường ví “tiền vào như nước”.
Bên cạnh đó, trong lời ăn tiếng nói
rất kiêng nói những từ xui xẻo như “Tiêu rồi, chết rồi”. Mọi người ai
cũng cố gắng giữ gìn lời ăn tiếng nói. Ông bà cha mẹ thường dặn con cháu
không được nói tục chửi bậy trong ngày đầu năm mới để tránh bị “giông”.
Thành ngữ nói “sinh dữ, tử lành”nghĩa
là đi đường mà gặp đám ma thì lành, ngược lại gặp người đi đẻ thì gặp
nhiều điều không may. Ấy thế mà trong ngày Tết, cái điều kị nhất lại là
đám ma. Sách “100 điều nên biết về phong tục Việt Nam” của tác giả Tân
Việt nói: “Nhà nào không may có người chết trong những ngày Tết, nếu là
trước đêm giao thừa thì nhanh chóng an táng ngay trong năm cũ còn nếu
mất vào đúng ngày mồng 1 thì cũng không được phát tang ngay mà phải để
sang mồng 2 để tránh làm ảnh hưởng đến không khí vui xuân của cả làng
xóm”.
Cái ảnh hưởng của tang ma còn theo
người ta đến cả năm. Dân gian thường gọi những người mà trong nhà mới có
người chết là đang mang vận khăn trắng. Những người đang mang vận khăn
trắng này, vào ngày đầu xuân không nên đi chúc Tết sớm để người khác
không gặp mình đầu tiên. Cái sự gặp buổi ban đầu ấy rất quan trọng. Ngày
thường, đi ra đường người ta đã coi trọng việc gặp ai vì có quan niệm
nếu gặp người “vía lành” thì công việc thuận lợi. Ngược lại nếu gặp
người “vía dữ” thì mọi việc lại khó khăn, thất bại… Bởi thế mà ai cũng
kiêng gặp những người có vận khăn trắng đầu tiên trong năm mới vì lo
ngại cái vận tang ma chết chóc của họ sẽ ám vào mình trong cả năm tiếp
theo. Cho nên những người mà gia đình mình mới có người chết thì cũng
không nên vô tình hay hữu ý mà đến xông nhà cho người khác.
 |
Bên cạnh những đại kị đó thì người dân
ta cũng rất kị đánh vỡ bát đĩa, gương trong ngày đầu năm. Theo quan
niệm truyền thống, đổ vỡ sẽ là điềm báo cho những sứt mẻ trong quan hệ
làm ăn, quan hệ công việc… của năm tới. Trong bài trí nhà cửa, các tranh
cũng được lựa chọn kỹ càng. Nội dung tranh phải thể hiện sự no đủ, vui
vẻ, tránh những tranh có hình ảnh đánh đấm, sát khí hay những cảnh không
vui vẻ như kiện tụng, đánh ghen…
Thời nay, giới trẻ có phần phóng
khoáng hơn và ít biết về các quan niệm kiêng kị của thời trước. Tuy
nhiên còn khá đông người Việt, cả ở nông thôn hay thành thị vẫn đều coi
trọng những điều đó. Bởi vậy, dù bạn tin hay không tin thì trong ngày
xuân, để đẹp lòng vui vẻ mọi người hãy giữ gìn một chút.
(kienthuc.net)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét